Trước giờ bà con ta cứ muốn đen tóc nhân tạo thì
ra tiệm nhuộm, còn muốn đen tóc tự nhiên thì cứ ra chợ mua hà thủ ô về uống.
Tuy nhiên, cần phải biết phân biệt hà thủ ô thật ra sao, giả ra sao để mua cho
đúng loại nữa.
1. Hà thủ ô đỏ (thật):
Bằng mắt thường, củ hà thủ ô đỏ có dạng gần giống củ khoai lang với mặt
ngoài màu nâu đỏ có nhiều chỗ lồi lõm, thể chất cứng chắc, rất khó bẻ.
Mặt cắt ngang có lớp vỏ bần màu nâu sậm, lớp bên trong màu hồng có nhiều
bột, ở giữa thường có lõi gỗ cứng. Bột có màu nâu hồng, không mùi, vị
đắng chát.
Hà thủ ô đỏ dạng phiến được cắt ngang hay cắt dọc với
nhiều hình dạng khác nhau, lớp ngoài cùng màu nâu đen, lớp bên trong màu
nâu hồng, ở giữa một số phiến có lõi gỗ to, một số phiến không có lõi
tùy theo vị trí cắt. Phiến hà thủ ô giòn, có thể bẻ gãy, mùi thơm nhẹ,
vị chát hoặc hơi chát.
Chế biến hà thủ ô như
sau: ngâm nước vo gạo đặc một ngày đêm, vớt ra rửa sạch, để ráo. Nấu nhừ đậu
đen (cứ 300 gam đậu đen để chế 1kg hà thủ ô đỏ), lấy nước đậu đen cho vào nồi
chứa sẵn hà thủ ô rồi đem chưng cách thủy. Chưng 1-2 giờ vớt hà thủ ô ra đem
phơi, rồi tiếp tục cho hà thủ ô với nước đậu đen vào nồi chưng tiếp lần 2, rồi
lại đem phơi, làm nhiều lần cho đến khi nước đậu ngấm hết vào hà thủ ô. Cuối
cùng sấy ở 60oC hoặc phơi khô. Đóng gói kỹ để dành dùng lâu ngày.
Nước đậu đen giúp hà thủ ô thơm hơn và màu sắc cũng sậm hơn, hoạt chất
antocyanidin có trong đậu đen làm giảm tính chát của hà thủ ô, hạn chế tác nhân
gây táo bón và kích ứng ruột. Sau khi chế hà thủ ô có tác dụng chữa cơ thể suy
nhược, lưng gối mỏi đau, váng đầu, hoa mắt, tóc bạc sớm, huyết áp cao, xơ cứng
động mạch, thần kinh suy nhược....
2. Hai loại hà thủ ô giả có thể là:
- Củ nâu: Phiến hà thủ ô giả thường dày khoảng 1-3mm, màu nâu hồng hay nâu tím,
hình hơi tròn hay bầu dục, thường cong queo, lớp bề ngoài hơi sần sùi hay có xơ
gai nhỏ bị cắt ngang hay dọc, cứng, khó bẻ, vị rất chát, se lưỡi.
Củ nâu cũng có tác dụng trong thanh nhiệt,
sát trùng, cầm máu, hoạt huyết, cầm tiêu chảy. Tuy nhiên, hoạt chất
tanin có nhiều trong củ nâu có thể gây táo bón, dùng lâu ngày sẽ gây
tích tụ chất độc trong cơ thể và hại gan, thận, dân gian chỉ thường dùng
nhuộm vải chứ không làm thuốc.
Củ nâu
- Hà thủ ô trắng: là loại dây mọc bò hoặc leo, người ta lấy thân thái mỏng dùng
thay cho hà thủ ô đỏ. Hà thủ ô trắng thơm nhẹ, vị đắng chát, nhiều nhựa trắng
trên thân lá, không có tác dụng bồi bổ cơ thể như hà thủ ô đỏ.
Củ hà thủ ô trắng
